پیشامد و پس‏امد الگوی توسعه اسلامی

موضوع مقالۀ حاضر بررسی فرایند علمی است که امکان دستیابی به توسعۀ (تعالی) اسلامی را فراهم می‌آورد. الگوی توسعۀ اسلامی عامل تعیین‌کننده‌ای است که این مهم را امکان‌پذیر می‌سازد. اما برای تولید الگوی توسعۀ اسلامی ـ ایرانی لازم است به دو پرسش مهم پاسخ گفته شود: 1ـ الگوی توسعۀ اسلامی ـ ایرانی چگونه به‌دست می‌آید؟ 2ـ الگوی توسعۀ اسلامی ـ ایرانی چگونه جامعه را به توسعۀ اسلامی رهنمون می‌کند؟ حاصل جمع پاسخ به دو پرسش فوق فرایندی را ترسیم می‌نماید که از زیربنایی‌ترین لایه‌های الگوی توسعه تا عینی‌ترین نمودهای تحقق الگوی توسعه در آن دیده شده است. طی بررسی سؤال اول، محورهای علمی پیشینی «یا زیرساخت علمی الگوی توسعه» مشخص می‌شود که از آن به «پیش‌آمد الگوی توسعۀ اسلامی» تعبیر نمودیم. طی بررسی سؤال دوم گام‌های پسینی علمی تا تحقق توسعۀ اسلامی مشخص می‌شود که از آن به «پسامد علمی الگوی توسعۀ اسلامی» تعبیر نمودیم. به زعم نگارنده، بدون چنین بررسی‌هایی نه درک عمیقی از الگوی توسعۀ اسلامی و نه طرح روشنی نسبت به فرایند علمی دستیابی به توسعۀ اسلامی، حاصل می‌شود. فرضیۀ قابل طرح در این مقاله بدین‌گونه خواهد بود که: 1ـ پیش‌آمد الگوی توسعه، «نیل به فرهنگ توسعۀ اسلامی» است. این فرهنگ محصول نظام علوم موجود در جامعۀ علمی (اعم از علوم مهندسی، علوم‌انسانی، علوم پایه و. ..) است. این نظام علمی مبتنی بر نظامی از روش‌های علمی پدید می‌آید و نظام روش‌های علمی لزوماً مبتنی بر نظامی از مبانی علمی استوار است.     نظام مبانی علوم   نظام روش‌های علمی   نظام علوم     فرهنگ توسعۀ اسلامی                     2ـ در الگوی توسعۀ اسلامی مبتنی بر گام پیشین، باید سه گام دیگر نیز برداشت. ارائۀ «مبانی الگوی توسعه» و مبتنی بر آن «ارائۀ نظام متغیرها» در الگوی توسعۀ اسلامی و در نهایت ارائۀ «نظام شاخص‌های توسعۀ اسلامی» به منظور قابل اندازه‌گیری و قابل سنجش‌شدن اقدامات توسعه‌ای در جهت اهداف اسلامی.       نظام مبانی الگوی توسعه اسلامی   نظام متغیرها در الگوی توسعه اسلامی   نظام شاخص ها در الگوی توسعه اسلامی     الگوی توسعۀ اسلامی                     3ـ گام‌های پسینی الگوی توسعه بدین قرار خواهند بود که: اولاً مبتنی بر الگوی توسعه، مهندسی توسعۀ جامعۀ اسلامی معلوم می‌شود. ثانیاً با توجه به مقدورات داخلی و شرایط جهانی برنامۀ توسعه ریخته می‌شود. ثالثاً اجرای برنامۀ توسعه، تحقق توسعه را در پی خواهد داشت.       الگوی توسعۀ اسلامی   مهندسی توسعۀ اسلامی   برنامۀ توسعۀ اسلامی   توسعۀ اسلامی برای هر یک از مراحل پسینی الگوی توسعه نیز مشخصه‌هایی بیان خواهد شد